نوع مقاله : علمی-پژوهشی
چکیده
در مقالهی حاضر به بررسی فرایند کوتاهشدگی واکهای در زبان فارسی پرداختهایم. در مراحل پژوهش، نخست با بررسی کامل فرهنگ یک‌جلدی معین و بیش از یک‌صد هزار بیت شعر از دیوان شاعران بزرگ پارسیسرا، واژههایی را که دستخوش فرایند کوتاهشدگی واکهای قرار گرفته بودند، بهعنوان دادههای تحقیق، گردآوری نمودیم. سپس، با تحلیل دادهها، قواعد واجی ناظر بر کوتاه شدن هر یک از سه واکهی کشیدهی \A, i, u\ به واکههای کوتاه متناظر آنها؛ یعنی [a, e, o] در ساختمان واژههای زبان فارسی را ارائه و حوزهی عملکرد و بسامد رخداد هریک را مشخص کردیم. در ادامه، ضمن شناسایی همخوانهایی که بافت آوایی لازم برای کوتاه شدن هریک از واکههای کشیده را فراهم مینمودند، دریافتیم که کوتاه شدن واکه به نوع همخوان پس از واکه بستگی ندارد، بلکه آنچه بیش از هر چیز تعیین‌کننده است، وزن هجا و تعداد موراهای موجود در میانهی آن است. به‌طورکلی، نتایج این پژوهش نشان داد که در زبان فارسی هجای متوسط دو مورایی هجای بهینه است و این زبان تمایل دارد که با به‌کارگیری انواع فرایندهای آوایی که یکی از مهمترین آنها کوتاهشدگی واکهای است به ساخت هجای متوسط دو مورایی در هر هجا نزدیک شود.
کلیدواژه‌ها
10. عراقی. (1375). کلیات عراقی. تهران: انتشارات سنایی.
11. فردوسی، ابوالقاسم. (1380). شاهنامه فردوسی بر اساس چاپ مسکو. تهران: کارنامه کتاب.
12. قبادیانی، ناصرخسرو. (1367). به تصحیح مینوی. تهران: دنیای کتاب.
13. قریب، عبدالعظیم و دیگران. (1385). دستور زبان فارسی (پنج استاد). چ 3. تهران: انتشارات ناهید.
14. کامبوزیا، عالیه کرد زعفرانلو. (1385). واجشناسی رویکردهای قاعده بنیاد. تهران: انتشارات سمت.
15. معین، محمد. (1382). فرهنگ فارسی یک‌جلدی کامل. تهران: انتشارات ساحل.
16. ناتلخانلری، پرویز. (1366). تاریخ زبان فارسی. تهران: نشر نو.
18. Catford, J. C. (1992). A Practical Introduction to Phonetics. Clarendon Press.
19. Crystal, D. (2003). A dictionary of linguistics and phonetics. 5th ed. Blackwell Publishing Ltd.
20. Gordon, M. K. (2006). Syllable Weight: Phonetics, Phonology, Typology. London & New York: Routledge Publication.
21. Gussmann, E. (2002). Phonology Analysis and Theory. Cambridge University Press.
22. Hayes, B. etal. (2004). Phonetically Based Phonology. Cambridge University Press.
23. Jensen, J. T. (2004). Principles of Generative Phonology. John Benjamins B.V.
24. Ladefoged, P. (2006). A Course in Phonetics. 5th ed. Australia: Thomson, Wadsworth.
25. Lass, R. (1984). Phonology. Cambridge University Press.
26. Malmkjær, K. (2002). The Linguistics Encyclopedia. 2th ed. London and New York: Routledge Publication
27. Trask, R. L. (2007). Language and linguistics: the Key Concepts. 2th ed. Routledge Publication.
)