جلوه‌های نمادگرایی در شعر نیما یوشیج دو تأویل از یک شعر: «هست شب»

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

پژوهشکده زبان‌شناسی/ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات‌فرهنگی

10.30465/ls.2020.4986

چکیده

استفاده از نمادها در شعر فارسی، قدمتی دیرینه دارد. شعرهای نمادین (سمبولیک) در پس معنای ظاهری‌شان، معنا یا معناهایی پنهان دارند، که برای دستیابی به آن‌ها همواره تلاش‌هایی صورت گرفته است و می‌گیرد. نیما یوشیج یکی از شاعران برجسته معاصر است که تحت تأثیر شاعران سمبولیست فرانسه، نماد و نمادگرایی در شعرهایش از جای‌‌گاهی ویژه برخوردار است. به خاطر فضای اجتماعی-سیاسی بسته‌ی حاکم بر عصر نیما، به ویژه از 1316 به بعد، وی با توسل به نمادها کوشیده است تا معانی و پیام‌هایی را به خواص منتقل کند، که عوام از درک آن عاجزند.
شعر «هست شب» یکی از شعرهای نمادینِ آخرین سال‌های عمر نیماست که به لحاظ ساخت‌مندی و استفاده از نمادهای «شب»، «ابر» «باد» و «هوا»، که از نمادهای طبیعی جا افتاده و شناخته‌شده در شعرهای نیما هستند، فضاهایی نمادین را در خود نهفته دارد. یافته‌های هرمنوتیک جدید می‌تواند تأویل‌گران را در کشف این معانی یاری دهد. نگارنده در این مقاله، بر اساس روش‌های هرمنوتیک جدید، دو تأویل ممکن از شعر «هست شب» نیما یوشیج ارائه داده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Manifestations of Symbolism in Nima’s Poetry Two Hermeneutics Views for the Poem of “It Is Night”

نویسنده [English]

  • Fatemeh Rakei
چکیده [English]

Employing symbols in Persian poetry traces back to old times. The symbolic poems besides their apparent meaning, possess hidden meaning too. Therefore, from very beginning to divulge these hidden meanings, certain efforts have been made. Nima Youshij is one of the prominent contemporary poets who under the influence of French Poets has shown a special interest in symbol and symbolism. “It is night” is one of the symbolic poems belonging to the years after 1937, when he has tried to send his messages and express his ideas to special social groups, because of the social and political suffocating conditions of his time. Due to its structure and the symbols like “night”, “cloud”, “wind” and “air” which are established natural symbols in Nima’s poetry, this poem has produced a symbolic condition, so that the interpreters by the help of newly hermeneutics findings could discover its meaning.
In the present article, on the basis of the knowledge of hermeneutics, the writer has offered two possible hermeneutics views for the Nima’s “It Is Night”.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Symbol
  • Symbolism
  • Hermeneutics
  • Nima Youshij
آذرپی، عباس و دیگران (1373). می‌تراود مهتاب (یادمان نیما یوشیج)، چاپ اول، اراک: ارغنون.
آرین‌پور، یحیی (1372). از صبا تا نیما: تاریخ 150 سال ادب فارسی، چاپ پنجم، تهران: زوار.
آل احمد، جلال (1373). «افسانه‌ی نیما یوشیج»، ادب و هنر امروز ایران، به کوشش مصطفی زمانی‌نیا، تهران 1.
آل احمد، جلال (1376). نیما چشم جلال بود، تهران: انتشارات کتاب سیامک.
امین پور، قیصر (1389). دستور زبان عشق، تهران: مروارید
احمدی، بابک (1370). ساختار و تأویل متن، جلد دوم، شالوده شکنی و هرمنوتیک، تهران: نشر مرکز.
اخوان ثالث، مهدی (1357). بدعت‌ها و بدایع نیما یوشیج، چاپ اول، تهران: انتشارات توکا.
اخوان ثالث، مهدی (1361). عطا و لوای نیما یوشیج، چاپ اول، تهران: انتشارات دماوند.
براهنی، رضا (1366). «ارزیابی دوباره‌ی نیما»، دنیای سخن 15.
براهنی، رضا (1366). «نیما و رومانتیسم»، دنیای سخن 15.
براهنی، رضا (1367). «وطن نیما و هدایت»، دنیای سخن 17، 18.
بیهقی، ابوالفضل (1368). تاریخ بیهقی (شارح: خطیب رهبر، خلیل)، تهران انتشارات سعدی
پرین، لارنس (1383) درباره‌ی شعر، (ترجمه: راکعی، فاطمه) تهران: انتشارات اطلاعات
پورنامداریان، تقی (1377). خانه‌ام ابری است: شعر نیما از سنت تا تجدد، چاپ اول، تهران: انتشارات سروش.
پورنامداریان، تقی (1375). «شعر نیما»،  کیان 32.
پورنامداریان، تقی (1391). رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، تحلیلی از داستان‌های علمی- فلسفی ابن‌سینا، چاپ هشتم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ثروتیان، بهروز (1375). اندیشه و هنر در شعر نیما، چاپ اول، تهران: انتشارات نگاه.
حقوقی، محمد (1371) شعر نو از آغاز تا امروز، جلد دوم، تهران: نشر روایت
خامه­ای انور (1368) چهار چهره‌: خاطرات‌ و تفکرات‌ درباره‌ نیما یوشیج‌، صادق‌ هدایت ‌و. . . ، تهران: کتابسرا
دستغیب، عبدالعلی (1356). نیما یوشیج: نقد و بررسی، تهران: پازند.
رضائی، عربعلی (1385). واژگان توصیفی ادبیات، تهران: فرهنگ معاصر
سنگری، محمدرضا (1371). «نیما، شاعر طبیعت و جامعه»، رشد آموزش ادب فارسی، 31.
گلشیری، هوشنگ (1365). «خانه‌ام ابریست»، دنیای سخن، دوره‌ی جدید، 8..
گلشیری، هوشنگ (1366). «ری‌را ... ری‌را ... ری‌را ...»، دنیای سخن ، 9.
لنگرودی، شمس (1369). «انقلاب نیما در وجه درونی شکل»، در نقش قلم ویژه‌ی فرهنگ هنر و اندیشه، نشریه استان گیلان.
مجتهد شبستری، محمد (1375) هرمنوتیک، کتاب و سنت ، تهران: طرح نو.
مجموعه‌المولفین (1973). المنجد فی‌اللغه والاعلام، بیروت: دارالمشرق.
مختاری، محمد (1372). انسان در شعر معاصر: با تحلیل شعر نیما، شاملو، اخوان، فروغ فرخزاد، چاپ اول، تهران: انتشارات توس.
مدنی، سید جلال‌الدین (1361). تاریخ سیاسی معاصر ایران، جلد اول، دفتر انتشارات اسلامی.
نیما یوشیج (1350). یادداشت‌ها و مجموعه اندیشه، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: امیرکبیر.
-------  (1351). کشتی و طوفان، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: امیرکبیر.
-------  (1355). ارزش احساسات و پنج مقاله در شعر و نمایش، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: گوتنبرگ.
-------  (1356).دنیا خانه‌ی من است، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: زمان.
-------  (1356).ستاره‌ای در زمین، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: توس.
-------  (1357).حرف‌های همسایه، چاپ چهارم، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: دنیا.
-------  (1357).نامه‌های نیما به همسرش عالیه، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: آگاه.
------- (1362).شعر من، چاپ پنجم ، تهران: انتشارات امیرکبیر.
------- (1363).نامه‌های نیما یوشیج، چاپ اول، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: نشر آبی.
------- (1365).نامه‌های نیما یوشیج به ...، چاپ اول، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: نشر آبی
------- (1368).برگزیده‌ی آثار (شعر)، چاپ اول، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: بزرگمهر.
------- (1368).درباره‌ی شعر و شاعری، چاپ اول، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: دفترهای زمانه
------- (1368).نامه‌ها (از مجموعه آثار نیما یوشیج) ، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: دفترهای زمانه.
------- (1369).نامه‌ها (از مجموعه آثار نیما یوشیج)، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: دفترهای زمانه.
------- (1369).برگزیده‌ی آثار (نثر)، چاپ اول، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: بزرگمهر.
------- (1373). مجموعه کامل اشعار نیما یوشیج (فارسی و طبری)، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: نگاه
نیکویه، محمود (1366). « عناصر زندگی شمال در شعر نیما یوشیج»، در نقش قلم، ویژه فرهنگ و هنر و ادبیات، نشریه‌ی فرهنگی مرکز استان گیلامن، 2.
یادمان نیما یوشیج (1368). به کوشش سیروس طاهباز، تهران: موسسه فرهنگی گسترش هنر.