هویت زبانی در شهنشاه‌نامه صبا نمونه‌ای از بازخوانی مفاهیم کهن ملیت و وطن‌گرایی

احمدی, مسلم; حسینایی, یحیی

doi:10.30465/ls.2022.30686.1856

هویت زبانی در شهنشاه‌نامه صبا نمونه‌ای از بازخوانی مفاهیم کهن ملیت و وطن‌گرایی

نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسندگان

¹ استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه افسری امام علی (ع)(نویسنده مسئول)

² استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه افسری امام علی (ع)

10.30465/ls.2022.30686.1856

چکیده

زبان مشترک یکی از عوامل مهم تعریف‌کننده هویت و ملیت گروه‌های انسانی به شمار می‌آید. این زبان در واقع نقش عمده‌ای در برقراری ارتباط میان ساکنان گوناگون یک سرزمین بازی می‌کند. زبان و ادبیات فارسی، به دلیل ویژگی‌های ارزشمندی که دارد، به عنوان محور اصلی تمدن و فرهنگ ایرانی و عاملی وحدت‌آفرین مطرح بوده است. دوره قاجار نقطه آغاز برخورد ایران با دنیای خارج بود. در اثر این برخورد، وجوه تمایز و تفارق «خود» از «دیگری» برجسته شد. توجه به «هویت» بی آنکه درباره آن سخنی به میان آید، در آثار مکتوب دوره قاجار ظاهر شد. صبا یکی از معروف‌ترین و به بیانی بزرگ‌ترین شاعر دوره جنگ‌های ایران و روس است. وی با بازخوانی مفاهیم کهن ملیت و وطن‌گرایی، هویت زبانی در شهنشاه‌نامه را به شیوه جدیدی بازآفرینی کرده است. در این جستار، هویت زبانی در شهنشاه‌نامه با شیوه توصیفی-تحلیلی و با بهره‌گیری از روش کتابخانه‌ای و سندکاوی مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‌های تحقیق نشان می-دهد که صبا توانسته است با خلق مفاهیمی همچون نوگرایی و بازآفرینی زبانی، آوردن کلمات جدید فرنگی و لغات تازه و نمایش نقش بنیادین زبان فارسی در پاسداشت هویت ملی، به اهمیت زبان فارسی، در حفظ و تحکیم ملیت و وطن‌گرایی در جامعه بپردازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

زبانشناسی همگانی

عنوان مقاله [English]

The linguistic identity in the Saba Shahanshahnameh is an example of the re-reading of ancient concepts of nationality and patriotism.

نویسندگان [English]

moslem ahmadi ¹
yaya hosseinai ²

¹ The Assistant Professor of imam ali

² The Assistant Professor of imam ali

چکیده [English]

Common language is one of the most important determinants of the identity and nationality of human groups. It plays a major role in communicating among the various inhabitants of the same land.Persian language and literature, because of its valuable features, has been a central focus of Iranian civilization and culture and has been a unifying factor. The Qajar period was the starting point for Iran to deal with the outside world.As a result of this encounter, aspects of the distinction between the "self" and the "other" were highlighted. In other words, the notion of 'identity', without necessarily speaking about it, appeared in some written works of the early Qajar period. The two bloody wars and the historicization of Iran and Russia marked the beginning of the introduction of new nationalist and patriotic ideas into Persian poetry.During the Iran-Russia wars, "Habbooten" increasingly became the work of poets and writers of the period, and the geographical territory of the country was read as home to those with an Iranian identity.Fath Ali Khan Saba is one of the most famous and, in a word, the greatest poet of the Iran-Russian wars. By revisiting ancient notions of nationality and patriotism, he has recreated the linguistic identity of Shahanshahnameh in a new way.

کلیدواژه‌ها [English]

linguistic identity
Shahanshahnameh
Qajar
Saba
nationality

مراجع

1- ابوالقاسمی، محسن. (1378). تاریخ مختصر زبان فارسی، تهران: طهوری.

2- احمدی، حمید. (1383). ایران: هویت، ملیت، قومیت. تهران: موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.

3- ــــــــــــــــــ. (1390). بنیادهای هویت ملی ایرانی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی واجتماعی.

4- اشرف، احمد. (1395). هویت ایرانی از دوران باستان تا پهلوی. چاپ چهارم. تهران: نشر نی.

5- آرینپور، یحیی. (1379). از صبا تا نیما. تهران: انتشارات زوار.

6- بهبودی، هدایتاله. (1371). ادبیات در جنگهای ایران و روس. تهران: انتشارات حوزه هنری.

7- تاجیک، محمدرضا. (1384). هویت ایرانی، فرصت‌ها و چالش‌ها. در مجموعه هویت ملی در ایران به کوشش داود میر محمدی. تهران: انتشارات تمدن ایرانی.

8- توکلی طرقی، محمد. (1382). تجدد بومی و باز اندیشی تاریخ. تهران: نشر تاریخ ایران.

9- جنکینز، ریچارد. (1383). هویت اجتماعی، ترجمه تورج یار احمدی. تهران: نشر و پژوهش شیرازه.

10- حمیدیشیرازی، مهدی. (1364). شعر در عصر قاجار. تهران: گنج کتاب.

11- ربانی، جعفر. (1381). هویت ملی. تهران: انتشارات انجمن اولیا و مربیان.

12- رستگارفسایی، منصور. (1381). فردوسی و هویتشناسی ایران (مجموعه مقالات) تهران: نشر طرح نو.

13- روحالامینی، محمود. (1383). مفهومشناسی هویت ملی، هویت ملی در ایران به اهتمام داوود میر محمدی. تهران: انتشارات تمدن ایرانی.

14- شفیعی کدکنی، محمد رضا. (1380). ادبیات فارسی از جامی تا روزگار ما. ترجمه حجت الله اصیل. تهران: نشر نی.

15- صبایکاشانی، فتحعلیخان. (1867). شهنشاهنامه. انتشارات: بمبئی.

16- طاهریخسروشاهی، محمد. (1388). فصل های تاریکی جنگ های روس با ایران در شعر فارسی. تهران: تمدن ایرانی.

17- قائممقام فراهانی، میرزاعیسی. (1380). احکام الجهاد و اسبابالرشاد، به تصحیح و مقدمه تاریخی غلامحسین زرگری نژاد. تهران: بقعه.

18- لنگرودی، شمس. (1375). مکتب بازگشت (بررسی دوره های افشاریه زندیه و قاجاریه). تهران: مرکز.

19- مسکوب، شاهرخ. (1379). هویت ایرانی و زبان فارسی. تهران: فرزان.

20- مؤتمن، زین العابدین. (1371. تحول شعر فارسی. تهران: طهوری.

21- ناتل خانلری، پرویز. (1326)؛ نثر فارسی در دوره اخیر در کنگره نویسندگان ایران. تهران: نگین.

22- نجفی، موسی. (1386)؛ ساحت معنوی هویت ملی ایرانیان (خودآگاهی تاریخی، جهانی شدن و انقلاب اسلامی). تهران: دفتر نشر معارف.

-مقالات:

1- ابوالحسنی، سید رحیم. (1389). مؤلفه‌های سنجش تجربی هویت ملی. کنکاشی در هویت ایرانی (مجموعه مقالات) به کوشش ابراهیم حاجیانی تهران: پژوهشکده تحقیقات استراتژیک.

2- احمدی، حمید. ( 1386). «اتحاد ملی، هویت ملی و ضرورت بازسازی آن در ایران (نگرش معرفت شناسی) مجموعه مقالات همایش ملی اتحاد ملی. راهبردها و سیاست‌ها، با مقدمه دکتر حسن روحانی». تهران: گروه پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی پژوهشکده تحقیقات استراتژیک.

3- اشرف، احمد. (1373). «بحران هویت ملی و قومی در ایران»، مجله ایران نامگ. س دوازدهم. ش 47. صص 521تا550.

4- حاجیانی، ابراهیم(1379)؛ «تحلیل جامعه شناختی هویت ملی در ایران و طرح چند فرضیه»، فصلنامه مطالعات ملی، سال دوم، شماره 5، صص 55تا72.

5- آبادیان، حسین. (1388). «مؤلفه‌های هویت ملی در برخی آثار مکتوب نیمه نخست دوره قاجار». فصلنامه تاریخ نگری و تاریخ نگاری دانشگاه الزهرا (س). س نوزدهم. ش 3پیاپی. صص58-77.

6- طاهریخسروشاهی، محمد. (1390). «ادبیات پایداری در شعر دوره قاجار»، فصلنامه مطالعات ملی. س دوازدهم. ش 46. صص 132تا156.

7- فلاح، مرتضی. (1386). «نقش زبان فارسی در یکپارچگی و وحدت ملی ایران». مجله گوهر گویا، س یکم. ش چهارم. صص 98-115.

8- گودرزی، حسین (1384)؛ «موقعیت زبان و ادبیات فارسی در ایران عصر صفویه و رابطه آن با زبان رسمی و ملی». فصلنامه مطالعات ملی. س دوازدهم. ش 3. صص 115-135