• ثبت نام
  • ورود به سامانه
  • English

زبان‌شناخت

  1. صفحه اصلی
  2. معنی‌شناسیِ شناختی، فقه‌اللّغۀ ایرانی و ادبِ فارسی: تحلیلِ درزمانیِ انطباقهای مفهومیِ ’رُخ‘ و ’روی‘ در متنهای نظم و نثرِ فارسی بر پایۀ نظریّۀ پیش‌نمونی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

معنی‌شناسیِ شناختی، فقه‌اللّغۀ ایرانی و ادبِ فارسی: تحلیلِ درزمانیِ انطباقهای مفهومیِ ’رُخ‘ و ’روی‘ در متنهای نظم و نثرِ فارسی بر پایۀ نظریّۀ پیش‌نمونی

    نویسندگان

    • محمدرضا شادمانی 1
    • مجتبی منشی زاده 2
    • ارسلان گلفام 3
    • مهدی پورمحمد 4

    1 دکتری تخصصی زبان‌شناسی شناختی، مؤسسۀ آموزش عالی علوم شناختی نویسندۀ مسؤول

    2 استاد تخصصی فرهنگ و زبانهای باستانی ایران، دانشکدۀ ادبیات فارسی و زبانهای خارجی، دانشگاه علامه طباطبائی

    3 دانشیار، عضو هیئت علمی زبان‌شناسی شناختی، گروه زبانشناسی همگانی، دانشگاه تربیت مدرس

    4 استادیار، عضو هیئت علمی پژوهشکدۀ علوم شناختی و مغز، دانشگاه شهید بهشتی

,

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

10.30465/ls.2023.42344.2074
  • مشخصات مقاله
  • مراجع
  • دریافت فایل
  • ارجاع به این مقاله
  • آمار
  • هم رسانی

چکیده

مقالۀ حاضر مطالعه­ای تطبیقی دربارۀ نسبتِ نظریّۀ پیش­نمونی با فقه­اللّغۀ ایرانی است. در این مقاله، با بهره­گیریِ توأمان از مبانیِ نظری و روش­شناختیِ معنی­شناسیِ تاریخی-فقهُ­اللّغوی از یک سو، و نظریّۀ پیش­نمونیِ رُش (1978) از سوی دیگر، هم­چنین، به پشتوانۀ برخی از ویژگی­های تصویریِ واژه­های رُخ، دو رخ، رُخان و رخسار / رخساره که جملگی با بسآمدِ بالا در متن­های نظم و نثرِ کلاسیکِ فارسی مضبوط هستند، داده­های ریشه­شناختی و پیکره­ایِ مربوط به دو واژۀ رُخ و رو(ی) (از آغازِ ادبِ کلاسیکِ فارسی تا پایانِ قرنِ نهمِ هجری)، مفهوم­شناسی و کاربردشناسیِ درزمانیِ آن­ها، به­ویژه، جنبه­های پیش­نمونیِ ریشۀ /rauk/ ِایرانیِ باستان را نشان داده­ایم. از آن­جا که ریشۀ مذکور به حدّ ِکفایت از اشتقاق­های متعدّد و متنوّعِ فعلی و اسمی برخوردار است، مقوله­بندی­های تازه­ای در قالبِ الگوی شناختیِ آرمانی­شده (لیکاف 1990) (مدل­های خوشه­ای و شعاعی) و همچنین یک مدلِ پیش­نهادی تحتِ عنوانِ مقوله­بندیِ منظومه­ایِ پیش­نمون­بنیاد را از مشتقّاتِ  در فارسیِ نو استخراج و ارائه کرده­ایم. در برداشتی کلّی، این مقاله کارکردِ نظریّۀ پیش­نمونی و پیامدهای آن -مشخّصاَ اصلِ مجاورتِ معنایی- را در معرضِ داوری و نقدِ محقّقان و متخصّصان در هر سه حوزۀ مطالعاتیِ معنی­شناسیِ واژگان­پایۀ شناختی، معنی­شناسیِ تاریخی-فقه­اللّغوی و ادبیّاتِ ایرانی قرار می­دهد

کلیدواژه‌ها

  • معنی‌شناسی شناختی
  • فقه‌اللّغه
  • معنی‌شناسی تاریخی‌-فقه‌اللّغوی
  • نظریۀ پیش‌نمونی
  • روی
  • رُخ

موضوعات

  • زبانشناسی باستانی
  • XML
  • اصل مقاله 1.27 M
  • RIS
  • EndNote
  • Mendeley
  • BibTeX
  • APA
  • MLA
  • HARVARD
  • CHICAGO
  • VANCOUVER
مراجع
  • ارانسکی ، م. (1379)، مقدمۀ فقه اللغۀ ایرانی، ترجمۀ کریم کشاورز، تهران: پیام.

    الزمخشری، محمدبن عمر (1342)، پیشرو ادب یا مقدمـﺔالأدب (القسم الأول وهو قسم الأسماء)، گردآورده، آراسته، پیراستۀ سید محمدکاظم امام، تهران: چاپخانۀ دانشگاه تهران.

    بدیعی، نادره (1377)، فرهنگ واژه­های فارسی در زبان اویغوری چین، چاپ نخست، تهران: نشر بلخ: 171.

    تقوی، نصرالله (1317)، هنجار گفتار، تهران: چاپخانۀ مجلس.

    حسن­دوست، محمد (1393)، فرهنگ ریشه­شناختی زبان فارسی، دورۀ پنج­جلدی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

    دهخدا، علی اکبر، لغت­نامه، لوح فشرده، ویرایش چهارم، دانشگاه تهران.

    بارتلمه، کریستین (1384)، تاریخچۀ واجهای ایرانی، ترجمه، توضیح و تدوینِ واهه دومانیان، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

    شمیسا، سیروس (1381)، شاهدبازی در ادب فارسی، تهران: فردوس: 38 تا 70.

    صفوی، کورش (1384)، فرهنگ توصیفی معنی­شناسی، چاپ اول، تهران: فرهنگ معاصر:  96 تا 107.

    فریدن­برگ، ج. و سیلورمن، گ. (1395)، علم شناخت یا شناخت­پژوهی (ج 1)، ترجمۀ حبیب­الله قاسم­زاده، چاپ سوم، تهران: ارجمند: 13 و 32.

    قاسم­زاده، حبیب­الله (1394)، از وادی اشباح ماندلشتام تا بر لب جوی حافظ، مجموعۀ دوم مغز، شناخت و رفتار، تهران: ارجمند.

    قریب، بدرالزمان (1383)، پیشگفتار فارسی بر ʼفرهنگ ایرانی باستانʻ، تهران: اساطیر: 16 تا 33.

    کُشانی، خسرو (1372)، فرهنگ فارسی زانسو، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

    گیررتس (1393)، نظریه­های معنی­شناسی واژگانی، ترجمۀ کورش صفوی، تهران: علمی.

    نیلی­پور، رضا (1394)، زبانشناسی شناختی، هرمس، تهران: 85 تا 113.

    ویگوتسکی، لِو سمیونوویچ (1393)، اندیشه و زبان، ترجمۀ حبیب­الله قاسم­زاده، تهران: ارجمند: 201.

    همایون، همادخت (1379)، واژه­نامۀ زبان­شناسی و علوم وابسته (ویرایش 2)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

    Bailey, H. W. (1979), Dictionary of Khotan Saka, Cambridge University Press.

    Bartholomae, Ch. (1961), ALTERIRANISCHES WORTERBUCH, Walter de Gruyter & co., Berlin

    Cheung, J. (2007), Etymological Dictionary of the Iranian Verb, Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series, Vol. 2, Leiden-Boston.

    Collinge, N. E. (1985), The Laws of Indo-European, Volume 35 of Current Issues in Linguistic Theory Series, John Benjamins Publishing, Amsterdam/Philadelphia.

    Edelman, Gerald, M. (2006), Second Nature: Brain Science and Human Knowledge, Yale University Press: 24-5.

    Evans V. & Green M. (2006), Cognitive Linguistics, An Introduction, Edinburgh University Press: 17.

    Gharib, B. (1995), Sogdian Dictionary, Tehran.

    Geeraerts D. (1988), Where does Prototypicality Come from, Topics in Cognitive Linguistics. Ed. Brygida Rudzka-Ostyn. Amsterdam: Benjamins: 207-29.

    Geeraerts D. (2009), Theories of lexical semantics, Oxford.

    Gerschevitch, I. (1954), A Grammar of Manichean Sogdian, Basil Blackwel, Oxford.

    Gibbs, R. W. (2007), Why cognitive linguists should care more about empirical methods, Methods in Cognitive Linguistic, John Benjamins Publishing Company.

    Johnson, M. (1983), Metaphorical Reasoning, The Southern Journal of philosophy, Vol. 21, Issue 3: 371-89.

    Harrison, S.P. (2003), “On the Limits of the Comparative Method”, The Handbook of Historical Linguistics (edited by Joseph, Brian D., Janda, Richard D., Blackwell Publishing.

    Keshavarz, F. and Ghassemzadeh, H., (2008), Life as a stream and the psychology of “moment” in Hafiz’ verse: Application of the blending theory, Journal of Pragmatics, Vol.; 40, Issue: 10, North-Holland: 181-98.

    Kövesces, Z. (2014), Where Metaphors Come from, Oxford University Press.

    Lakoff, G. (1987a), Women, Fire, and Dangerous Things, University of Chicago Press: 266-8.

    Lakoff, G. (1987b), Cognitive models and prototype theory, published at pp. 63-100 in Ulric

    Lakoff, G., and Johnson, M. (1990), “Idealized Cognitive Models”, In: Women, Fire, and Dangerous Things: What Categories Reveal About the Mind, University of Chicago Press.

    Lakoff, G., and Johnson, M. (1999), Philosophy in the Flesh: The Embodied Mind and Its Challenges to Western Thought, Basic Books: 83.

    Lakoff, G., and Johnson, M. (2002), Why cognitive linguistics requires embodied realism, Cognitive Linguistics, Volume: 13, Issue: 3: 245-63.

    Laszlo, G. (1997), Metaphors of theories of mind (Master’s thesis), Department of American Studies, Eotvos Lorand University, Budapest.

    Metcalf, George J. (1974), “The Indo-European Hypothesis in the Sixteenth and Seventeenth Centuries, pp. 233-257”, in: Dell H. Hymes (ed.), Studies in the History of Linguistics: Traditions and Paradigms, Bloomington: Indiana University Press.

    Rosch, E. (1978), “Principles of categorization”, In: E. Rosch and B. B. Lloyd, eds., Cognition and Categorization, 27-48. Hillsdale, N.J.: Erlbaum.

    Sweetser, E. (1990), From Etymology to Pragmatics: Metaphorical and Cultural Aspects of Semantic Structure, Cambridge: Cambridge University Press.

    Szemerényi, O.J. (1996), Introduction to Indo-European Linguistics, Oxford University Press: pp. 182–192.

    Ungerer, F., Schmid, H. J. (2008), An Introduction to Cognitive Linguistics, Beijing, Foreign Language Teaching and Research Press.

     

    تحتِ وب:

    • سامانۀ جستجوی دادگان فرهنگستان زبان و ادب فارسی

     

    • تعداد مشاهده مقاله: 381
    • تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 4,241
زبان‌شناخت
دوره 15، شماره 2
بهمن 1403
صفحه 107-146
فایل ها
  • XML
  • اصل مقاله 1.27 M
سابقه مقاله
  • تاریخ دریافت: 11 خرداد 1402
  • تاریخ بازنگری: 28 تیر 1402
  • تاریخ پذیرش: 05 شهریور 1402
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
  • RIS
  • EndNote
  • Mendeley
  • BibTeX
  • APA
  • MLA
  • HARVARD
  • CHICAGO
  • VANCOUVER
آمار
  • تعداد مشاهده مقاله: 381
  • تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 4,241

APA

شادمانی, محمدرضا , منشی زاده, مجتبی , گلفام, ارسلان و پورمحمد, مهدی . (1402). معنی‌شناسیِ شناختی، فقه‌اللّغۀ ایرانی و ادبِ فارسی: تحلیلِ درزمانیِ انطباقهای مفهومیِ ’رُخ‘ و ’روی‘ در متنهای نظم و نثرِ فارسی بر پایۀ نظریّۀ پیش‌نمونی. زبان‌شناخت, 15(2), 107-146. doi: 10.30465/ls.2023.42344.2074

MLA

شادمانی, محمدرضا , , منشی زاده, مجتبی , , گلفام, ارسلان , و پورمحمد, مهدی . "معنی‌شناسیِ شناختی، فقه‌اللّغۀ ایرانی و ادبِ فارسی: تحلیلِ درزمانیِ انطباقهای مفهومیِ ’رُخ‘ و ’روی‘ در متنهای نظم و نثرِ فارسی بر پایۀ نظریّۀ پیش‌نمونی", زبان‌شناخت, 15, 2, 1402, 107-146. doi: 10.30465/ls.2023.42344.2074

HARVARD

شادمانی, محمدرضا, منشی زاده, مجتبی, گلفام, ارسلان, پورمحمد, مهدی. (1402). 'معنی‌شناسیِ شناختی، فقه‌اللّغۀ ایرانی و ادبِ فارسی: تحلیلِ درزمانیِ انطباقهای مفهومیِ ’رُخ‘ و ’روی‘ در متنهای نظم و نثرِ فارسی بر پایۀ نظریّۀ پیش‌نمونی', زبان‌شناخت, 15(2), pp. 107-146. doi: 10.30465/ls.2023.42344.2074

CHICAGO

محمدرضا شادمانی , مجتبی منشی زاده , ارسلان گلفام و مهدی پورمحمد, "معنی‌شناسیِ شناختی، فقه‌اللّغۀ ایرانی و ادبِ فارسی: تحلیلِ درزمانیِ انطباقهای مفهومیِ ’رُخ‘ و ’روی‘ در متنهای نظم و نثرِ فارسی بر پایۀ نظریّۀ پیش‌نمونی," زبان‌شناخت, 15 2 (1402): 107-146, doi: 10.30465/ls.2023.42344.2074

VANCOUVER

شادمانی, محمدرضا, منشی زاده, مجتبی, گلفام, ارسلان, پورمحمد, مهدی. معنی‌شناسیِ شناختی، فقه‌اللّغۀ ایرانی و ادبِ فارسی: تحلیلِ درزمانیِ انطباقهای مفهومیِ ’رُخ‘ و ’روی‘ در متنهای نظم و نثرِ فارسی بر پایۀ نظریّۀ پیش‌نمونی. زبان‌شناخت, 1402; 15(2): 107-146. doi: 10.30465/ls.2023.42344.2074

  • صفحه اصلی
  • درباره نشریه
  • اعضای هیات تحریریه
  • ارسال مقاله
  • تماس با ما
  • نقشه سایت

اخبار و اعلانات

  • هزینه‌های بررسی، چاپ و انتشار نشریۀ زبانشناخت 1402-11-03
  • اختصاص شناسۀ بین‌المللی DOI به مقاله‌ها در نشریۀ زبانشناخت 1399-08-10






اشتراک خبرنامه

برای دریافت اخبار و اطلاعیه های مهم نشریه در خبرنامه نشریه مشترک شوید.

© سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب