نویسندگان
1
ایرانشناسی.بنیاد ایرانشناسی.دانشگاه شهید بهشتی
2
استاد تمام و عضو هیئتعلمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و مدیر گروه رشته ایرانشناسی
3
استاد / پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
,
نوع مقاله : علمی-پژوهشی
چکیده
اندرزنامه نویسی در ایران، از پیشینهای قابلتوجه و غنی برخوردار است و اندرزنامههای بازمانده از دوره ساسانی از شواهد آن هستند. در چند سده اول هجری، عوامل چندی، ضرورت اندرزنامه نگاری را پیش آورد. در این میان، به نظر میرسد بیشتر نویسندگان اندرزنامههای فارسی اولیه در ایران دوره اسلامی، سعی کردند در قالب و ظاهری اسلامی، مفاهیم فرهنگ و سنت باستان را احیا کنند. بررسی این اندرزنامهها از منظر موضوع و شخصیت الگو، نکات قابلتوجهی در این زمینه را آشکار میکند.در این مقاله، تلاش شده تا پندنامه انوشیروان یا راحه الانسان، از این دو منظر مورد بررسی قرار گیرد. بررسی پیشینه انجام این نوع تحقیق، نشان داد که این پندنامه تاکنون از این دو وجه، تحلیل نشده است. موضوعات اندرزی در این پندنامه از توصیههای معنوی گرفته تا کسب فضائل اخلاقی و مهارت رفتارهای اجتماعی را دربرمیگیرد. شخصیتهای الگوی این پندنامه نیز بیشتر شخصیتهای تاریخی، اسطورهای و حماسی متعلق به ایران باستان مانند انوشیروان، قباد، اردشیر و... هستند. روش انجام این مقاله، کتابخانهای و بر اساس تحلیل و بررسی متن پندنامه انوشیروان صورت گرفته است. هدف از انجام این مقاله، علاوه بر بررسی پندنامه از دو منظر مذکور، برجسته کردن اقبال نویسنده به احیای تفکر و فرهنگ ایران باستان است.
منابع و ماخذ
- ابن مسکویه، احمد بن محمد(1359)، جاویدان خرد،ترجمه شرف الدین عثمان بن محمد قزوینی، به کوشش محمد تقی دانش پژوه، تهران: دانشگاه تهران
- اصفهانی، حمزه بن حسن(1346)، تاریخ پیامبران و شاهان(سنی الملوک الارض و الانبیا)، ترجمه جعفر شعار، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
- بلعمی، ابوعلی محمد بن محمد بن بلعمی(1341)، تاریخ بلعمی، تکمله و ترجمه تاریخ طبری، به تصحیح محمد تقی بهار، به کوشش محمد پروین گنابادی، تهران: اداره کل نگارش وزارت فرهنگ.
- بهار، محمد تقی(1347)، ترجمة چند متن پهلوی. به کوشش محمد گلبن. تهران: مرکز نشر سپهر.
- پورداود، ابراهیم(1356)، یشتها1، به کوشش دکتر بهرام فرهوشی، چ3، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- تفضلی، احمد(1354)، مینوی خرد، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
- جاماسب آسانا(1371)، متون پهلوی، گزارش سعید عریان، تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
- جوکار، نجف(1379)، «پندنامه انوشیروان در دیوان ابن یمین فریومدی و مقایسه با چند اثر ادبی دیگر»، شناخت،ش 28،صص 97-110.
- دبیرسیاقی، محمد(1351)، پیشاهنگان شعر پارسی(سده های سوم و چهارم و آغاز سده پنجم هجری)،چ اول، تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی با همکاری موسسه انتشارات فرانکلین.
- دوفوشه کور، شارل هانری(1377)، اخلاقیات: مفاهیم اخلاقی در ادبیات فارسی از سده سوم تا سده هفتم هجری، ترجمه محمد علی امیر مغزی، عبدالمحمد روح بخشان، تهران: مرکز نشردانشگاهی.
- دینوری، ابوحنیفه احمد بن داود(1366)، اخبار الطوال، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، چ2، تهران: نشر نی.
- ژینیو، فیلیپ(1382)، اردوایرافنامه، متن پهلوی حرف نویسی، آوانویسی، ترجمه متن پهلوی، واژه نامه فیلیپ ژینیو، ترجمه و تحقیق ژاله آموزگار، تهران: معین و انجمن ایرانشناسی فرانسه.
- شعبانی،امامعلی و علی زارعی(1391)، «نسب و نسب سازی در سده های میانه تاریخ ایران؛دلایل و زمینه ها»، مطالعات تاریخ فرهنگی.پژوهش نامه انجمن ایرانی تاریخ،سال چهارم،شماره چهاردهم.صص 21-52.
- صفا، ذبیح الله(1363)، تاریخ ادبیات در ایران،چ 6، تهران: فردوسی، ج اول.
- طباطبایی، جواد(1394)، تاریخ اندیشه سیاسی در ایران ملاحظاتی در مبانی نظری، تهران: مینوی خرد.
- طبری، ابوجعفر محمد بن جریر(1351)، تاریخ الرسل و الملوک، ترجمه صادق نشات، تهران: بنگاه ترجمه و کتاب.
- عوفی، محمدبن محمد(1389)، تذکره لباب الالباب، از روی چاپ پروفسور براون، با مقدمه محمد قزوینی، تحقیقات و تعلیقات سعید نفیسی، چ اول،تهران: هرمس.
- فروزانفر، بدیع الزمان(1358)،سخن و سخنوران،چ 3، تهران
- محجوب، محمد جعفر(1342)، «مثنوی سرایی در زبان فارسی تا پایان قرن پنجم هجری»، زبان و ادب فارسی،ش66، صص 182-213.
- محمدی ملایری، محمد(1374)، فرهنگ ایرانی پیش از اسلام و آثار آن در تمدن و فرهنگ و ادبیات عربی. تهران: توس.
- محمدی، هاشم(1392)، «بدیع بلخی و پندنامه انوشیروان»، تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی، ش15، صص31-46.
- مدبری، محمود(1370)، شرح احوال و اشعار شاعران بی دیوان در قرن های 3-4-5 هجری قمری،چاپ اول،تهران: پانوس.
- مزداپور، کتایون(1386)، اندرزنامههای ایرانی، تهران:دفتر پژوهشهای فرهنگی.
- میرزای ناظر،ابراهیم (1373) اندرز اوشنر دانا،ترجمه ابراهیم میرزای ناظر، تهران: انتشارات هیرمند، 1373
- میرفخرایی، مهشید(1389)، روایت پهلوی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- میرفخرایی، مهشید(1392)، بررسی دینکرد ششم، تدوین کنندگان متن پهلوی: آذرفرنبغ فرخزادان، آذرباد ایمیدان، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- نفیسی، سعید(1313الف)، «پندنامه انوشیروان»، مجله مهر، سال دوم، شماره 2: صص181-188.
- نفیسی، سعید(1313ب)، «پندنامه انوشیروان»، مجله مهر، سال دوم، شماره 3: صص 254-263.
- نفیسی، سعید(1344)، تاریخ نظم و نثر در ایران و زبان فارسی تا پایان قرن دهم هجری، تهران: فروغی.
- هدایت، رضاقلیبنمحمد هادی(1382)، مجمع الفصحا، به کوشش مظاهر مصفا، چ 2، تهران: امیرکبیر، بخش اول از جلد اول.
- یعقوبی، احمد ابن ابی یعقوب(1371)، تاریخ یعقوبی، مترجم: محمد ابراهیم آیتی، چ6، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- Skaked,Z.Safa;ANDARZ”Encyclopaedia Iranica,II/1, pp11-22 available online at http://www.iranicaonline.org/articles/andarz-precept-instruction-advice(accessed on 30 December 2012)