چکیده
واژۀ اوستایی دئنا به معنای «ادراک، بینش، دیدگاه، خود درونی، وجدان و حتی دین» است. شانزدهمین یشت از اوستا، دین‌یشت، به نام دئنا نامگذاری شده است، گرچه در محتوای خود به چیستا اختصاص دارد. چیستا ایزدبانوی «راه و سفر» است، این خویشکاری او از توصیفاتی که از او در نخستین بند از دین‌یشت شده هویداست، که او را به عنوان «راهنما و هدایتگر» توصیف می‌کند. یکی از خویشکاری‌های دئنا نیز، هم در گاهان و هم در اوستای نو، نقش او به عنوان «راهنما و هدایتگر روان» است. در متن اوستایی سیروزه، چیستا در همان روزی که به نام دئناست ستوده می‌شود. در بند 126 مهریشت، چیستا upamana-دئنا مزدیسناست. برخی از پژوهشگران upamana- را «خود دیگر یا همزاد» ترجمه کرده‌اند و از این رو چیستا را «خود دیگر یا همزاد» دئنا دانسته‌اند. در این پژوهش نخست این دو واژه از منظر ریشه‌شناختی بررسی خواهند شد و سپس از طریق متون اوستایی به خویشکاری‌های هر کدام پرداخته خواهد شد تا به شباهت‌ها و همانندی‌های آنها پی برده شود. با توجه به شواهد موجود، به نظر نمی‌رسد که چیستا «خود دیگر یا همزاد» دئنا باشد و تنها از نظر خویشکاری با هم همپوشانی دارند.
موضوعات
)