رویکرد زیست‌محیطی در پژوهش‌های زبان

قطره, فریبا; پشتوان, حمیده; طالبی دستنایی, مهناز

doi:.

نویسندگان

¹ عضو هیئت علمی گروه زبان‌شناسی دانشگاه الزهرا، تهران

² دانش‌آموخته رشته زبان‌شناسی دانشگاه الزهرا تهران

³ دانشجوی دکتری رشته زبان‌شناسی، دانشگاه الزهرا تهران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

چکیده

گوناگونی زبان‌‌شناختی محیط‌های طبیعی ـ اجتماعی منعکس‌کنندة شباهت‌ها و تفاوت‌های نگرش جامعه‌های زبانی مختلف به پدیده‌های طبیعی است و برآمده از شناخت، نیازها، فرهنگ و عوامل زیست‌محیطی و انسانی است. واژگان، مقوله‌بندی، و طبقه‌بندی‌ در هر زبانی در تعامل با محیط طبیعی آن زبان به شیوه‌ای متفاوت عمل می‌کنند. در این راستا، زبان‌‌شناسی زیست‌‌محیطی از دهة ١٩٩٠ به‌ عنوان یکی از گرایش‌‌های کاربردی در مطالعات زبان‌شناختی مطرح شد. این گرایش به بررسی روابط متقابل میان یک زبان خاص و محیط طبیعی ـ اجتماعی گویشوران آن زبان می‌‌پردازد. در این مقاله، برآنیم، ضمن معرفی زبان‌‌شناسی زیست‌‌محیطی، توان‌مندی بالقوة این رویکرد را در پژوهش‌های گویش‌محور نشان دهیم و تأثیر محیط زیست بر تفاوت‌‌های نحوی، صرفی و واژگانی میان زبان‌ها و گویش‌‌ها را بررسی کنیم. مقالة حاضر، با رویکرد مقایسه‌ای، به بررسی ارتباط زیست‌محیط با دو گویش گیلانی و سمنانی،‌ از دو اقلیم متفاوت، می‌پردازد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌‌دهد بسیاری از ویژگی‌‌های زبان، از جمله نام‌‌گذاری مفاهیم و پدیده‌‌ها و چگونگی شکل‌‌گیری استعاره‌‌ها و هم‌چنین تفاوت‌های موجود در گویش‌های منطقه‌ای (و حتی محلی)، از منظر زبان‌شناسی زیست‌محیطی، قابل توضیح است و این رویکرد نو می‌تواند پاسخ قابل قبولی برای تفاوت‌های صرفی-نحوی و واژگانی گویش‌های منطقه‌ای و محلی ارائه نماید.

کلیدواژه‌ها

مراجع

احمدی‌‌پور، طاهره (1390). «درآمدی بر زبان‌‌شناسی زیست‌‌محیطی»، فصل‌نامة انسان و محیط زیست، ش ۲٨.

جواهری، محمدحسن و پرویز پژوم‌شریعتی (1387). واژه‌نامة گویش باستانی سمنانی، سمنان: آبرخ.

ستوده، منوچهر (١٣٤٢). فرهنگ سمنانی، سرخه‌ای، لاسگردی، سنگسری، شهمیرزادی، تهران: دانشگاه تهران.

قطره، فریبا و مهناز طالبی (١٣٩٠). «صرف‌شناختی و گسترة آن»، مجموعه مقالات سومین هم‌‌اندیشی صرف، انجمن زبان‌‌شناسی ایران.

مقدسی، علی‌محمد (1384). سامانه‌های صرفی و نحوی در گویش سمنانی، سمنان: آبرخ.

Al- Haq. A and A. El- Sharif (2008) “A Comparative study for the metaphors use in happiness and anger in English and Arabic”, In US- China Foreign Language 6/11.

Bundsgaard, J., Sune Steffensen (2002). The Dialectics of Ecological Morghology, Colourful Green Ideas: Papers from the Conference 30 Years of Language and Ecology (Graz, 2000) and the Symposium Sprache und Okologie (Passau, 2001).

Derni, A. (2008). “The Ecolinguistic paradigm: An Integrationist Trend in Language Study”, The International Journal of Language and Culture. Issue 24.

Diaz Fouces, O. (2010). “Ecolinguistic Planning and Language-Exchange Management”, MonTI, Traslated by Robert Neal Baxter.

Lupyan, G. and Rick Dale (2010). “Language Structure is Partly Determined by Social Structure”, PLOS One, Volume 5, Issue 1.

Haller, K. M. (2006). “Dialectal Variation in the United States”, Mind Matters: The Wesleyan Journal of Psychology, Vol. 1.

Muhlhausler, P. (2003). Language of Environment and Environment of Language, A course in Ecolinguistics, Battle Bridge Publication.

Nettle, D. (1998). “Explaining Global Patterns of Language Diversity”, Journal of Anthropological Archeology, 17.

Sapir, E. (1912). “Language and Environment”, Americam Anthropologist.

Steffensen, S. (2007). “Language, Ecology and Society: An introduction to Dialectical Linguistics”, in: Bang and Døør, Language, Ecology and Society, A Dialectical Approach.

Wardhaugh, R. (2006). An Introduction to Sociolinguistics, Blackwell publishing.

Whorf, B. (1956). “Language Thought and Reality”, selected writing, ed. by Carrol, Cambridge.