زبان‌شناخت

زبان‌شناخت

مفهوم‌سازی «خودویرانگری» در داستان‌های کودک: بر اساس طرحواره‌های کاربردشناختی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده
گروه ادبیات کودک و نوجوان، دانشگاه پیام نور، واحد تهران جنوب
چکیده
«مفهوم‌سازی» فرایندی پویا است که وفقِ آن، واحدهای زبانی در خدمت عملیات مفهومی و دانش پس‌زمینه‌ای قرار می‌گیرند. صاحب‌نظران علوم شناختی ساختار زبانی را بازتاب مستقیم شناخت می‌دانند؛ بدین معنا که هر اصطلاح خاص، مربوط به ادراک وضعیتی خاص است. بر همین اساس، واژه‌ای واحد می‌تواند در موقعیت‌های مختلف مفهوم‌سازی‌های مختلف داشته باشد. طرحواره‌ها، به‌عنوان یکی از ابزارهای شناخت، تصوراتی کلی‌اند که از درونی‌سازی تجربیاتِ زیسته ایجاد می‌شوند و وظیفۀ سازمان‌دهی، تفسیر و تبادل اطلاعات را بر عهده ‌دارند. طرحواره‌های کاربردشناختی، خرده‌طرحواره‌هایی هستند که وابسته به بافتِ موقعیتی و کاربردی فراخوانده می‌شوند. این پژوهش با التفات به کلان‌طرحوارۀ «خودویران‌گری»، در پی رده‌بندی خرده‌طرحواره‌های کاربردشناختی و مفهوم‌سازی‌های متناظرشان است. دامنۀ پژوهش حاضر داستان‌های واجدِ درون‌مایۀ «خودویران‌گری» در گروه سنی «الف»، «ب» و «ج» است. هر یک از داستان‌ها به‌مثابۀ موقعیتی کاربردی و عینی برای فراخوانی خرده‌طرحواره‌ای خاص از کلان‌طرحوارۀ «خودویران‌گری» به شمار می‌آید. پژوهش پیش‌ِرو با روش تحلیلی‌ـ توصیفی در صدد پاسخ به چگونگی مفهوم‌سازی طرحوارۀ خودویران‌گری در بافت‌های موقعیتیِ داستان‌های کودک است. نتیجۀ پژوهش پنج طرحوارۀ کاربردشناختی را به‌عنوان پنج پایۀ مفهومی متفاوت معرفی می‌کند: طرحواره‌های گسستی، پیوستی، گسستی- پیوستیِ فردی، گسستی- پیوستی جمعی، گسستیِ ناخواسته. مقالۀ حاضر برای نخستین‌بار خودویران‌گری را در ادبیات کودک مورد مداقّه قرار می‌دهد.
کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله English

Conceptualizations of "Self-destruction" in Children's stories: Based on the Pragmatic Schemas

نویسنده English

Amir hossein Zanjanbar
Children ̓s and Young Adults ̓ Literature, Payame Noor University, Tehran, Iran
چکیده English

"Conceptualization" is a dynamic process based on which language units serve conceptual operations and background knowledge. Cognitive science experts consider language structure to be a direct reflection of cognition; Accordingly, a single word can have different conceptualizations in different situations. Schemas, as one of the tools of cognition, are general concepts that are created from the internalization of lived experiences and are responsible for organizing, interpreting and exchanging information. Pragmatic micro-schemas are micro-schemas that are called depending on the situational and functional context. This research, paying attention to the macro-schema of self-destruction, seeks to classify the pragmatic micro-schemas and their corresponding conceptualizations. The scope of the current research is children's stories with the theme of self-destruction. Each of the stories is considered as a pragmatic and objective situation for calling a specific micro-schemas of the macro-scheme of self-destruction. The present research with analytical-descriptive method aims to answer how to conceptualize the self-destruction scheme in the situational contexts of children's stories. The result of the research introduces five pragmatic schemas as five different conceptual bases: schemas of discontinuity, continuity, individual discontinuity-continuity, collective discontinuity-continuity, and unwanted discontinuity. For the first time, this article focuses on self-destruction in children's literature

کلیدواژه‌ها English

Children'
s Story
Cognitive Linguistic
Conceptualization
Schema
self-destruction
death
آیزنک، مایکل و مارک کین (1397). روان‌شناسی شناختی، زبان، تفکر، هیجان‌ها و هوشیاری. ترجمۀ حسین زارع. ویرایش هفتم. تهران: ارجمند.
احمدوند، م. ع. (1391). روان­شناسی کودک و نوجوانان. تهران: پیام نور.
ارلبروخ، ولف (1397). اردک، مرگ و گل لاله. ترجمۀ مهسا محمدحسینی. تهران: شهرتاش.
انواری، سحر (1387). لولوی قشنگ من. با تصویرگری افرا نوبهار. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
اوکلی، لیزا (1394). رشد شناختی. ترجمۀ حسین شیخ‌رضایی. تهران: دانش‌پرور.
بیگدلو، غزاله (1391). مداد بنفش. تصویرگر پگاه کاظمی. تهران: علمی­ و فرهنگی.
پیاژه، ژان و اینهلدر، باربل (1386). روان‌شناسی کودک. ترجمۀ زینت توفیق. تهران: نی.
ترکئورست، الیزا (1401). روباه و دانه‌کوچولو. تصویرگر: ناتالیا مور. ترجمۀ نعیمه جلالی‌نژاد. قم: جامعه القران الکریم.
حبیبی، حامد (1387). بوقی که خروسک گرفته بود. تصویرگر علیرضا گلدوزیان. تهران: علمی‌فرهنگی.
خادمی، غلامرضا و ابوالحسنی چیمه، زهرا (1400). مفهوم‌سازی‌های فرهنگی مرگ درگویش بختیاری زز و ماهرو. جستارهای زبانی. د12. ش6. 1-31.
زنجانبر، امیرحسین و همکاران (1400). روان‌روایت‌شناسی طنز در داستان‌های کودک با رویکردی طرحواره‌ای. تفکر و کودک. د12. ش1. 77-101.
سرمشقی، فاطمه (1394). تربچه‌خانم. با تصویرگری مرضیه سرمشقی. تهران: علمی و فرهنگی.
شارر، کاترین (1396). مرگ بالای درخت سیب. ترجمۀ پروانه عروج‌نیا. تهران: طوطی.
شریفیان، فرزاد (1398). زبان‌شناسی فرهنگی: مفهوم‌سازی‌های فرهنگی و زبان. ترجمۀ طاهره احمدی‌پور، پریا رزم‎دیده و حامد مولایی. رفسنجان: دانشگاه ولی‌عصر.
صنعتی، م. (1384). درآمدی به مرگ در اندیشۀ غرب. مجلۀ ارغنون. ش 27و26، 1-64.
طاقدیس، سوسن (1389). پیشی بیا من را بخور. با تصویرگری مونا توکل. تهران: امیرکبیر.
ظریفی، مرجان (1397). «نقطه‌های سیاه» در مجموعۀ ما اسب‌ها را خسته کردیم. تهران: قو. 83- 87.
عسکری، ریحانه و بوذری، علی (1400). «نقد اسطوره‌شناختی مرگ در کتاب مرگ بالای درخت سیب». مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز. د12. ش1. 77-104.
قلانی، بهزاد (1387). سه ماهی در برکه. با تصویرگری حامد پاژتار. تهران: راقم.
قوچانی، بیتا و کامیار جولایی (1397). «ابزارهای زبانی مفهوم‌سازی مرگ در پیکره‌ای از زبان فارسی: رویکردی شناختی و فرهنگی». زبان و زبان‌شناسی. د14. ش28. صص 97- 119.
کالوینو، ایتالو (1401). افسانه‌های ایتالیایی: دست اسکلت. با تصویرگری پیا ولنتینیس. ترجمۀ مهیا بیات. تهران: هوپا.
کمپانی زارع، مهدی (1390). مرگ‌اندیشی از گیل‌گمش تا کامو. تهران: نگاه معاصر.
لوپر، استیون (1396). دانشنامۀ فلسفه استنفورد: مرگ. ترجمۀ مریم خدادادی. تهران: ققنوس.
محمودی، علی‌محمد و طغیانی، اسحاق (1399). «واکاوی نگاه‌ها به مرگ در غزل معاصر». شعرپژوهی. د12. ش1. 205-233.
مکی، د. (1980). حالا نه بچه. ترجمۀ ط. آدینه­پور (1394). تهران: چکه.
موزونی، رضا (1389). یخی که عاشق خورشید شد. با تصویرگری میثم موسوی. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
هنرکار، لیلا (1394). خط سیاه تنها. با تصویرگری زهرا کیقبادی. تهران: علمی‌وفرهنگی.
یوسفی، سحر؛ محمد ایرانی؛ خلیل بیگ‌زاده؛ امیرعباس عزیزی‌فر (1400). «مرگ‌اندیشی و نوزایی در قصه‌های ایرانی انجوی شیرازی». دهخدا. د13، ش48. 83-113.
Anthony, S. (1940). The Child′s Discovery of Death, Uk: Routledge & Kegan Paul.
Gire, J. (2014). How death imitates life: cultural influences on conceptions of death and dying. Online Readings in Psychology and Culture. 6(2).
Kuczok, M. (2016). Metaphorical conceptualization of death and dying in American English and Polish: a corpus based comparative study.linguistica Silesiana.
Levinas, E. (1969). Totality and infinity. (Alphonos Lingis, Pittsburg; Trans.), Pennsylvania: Duquense University Press.
Lewis, C.S. (1998). The Last Battle. London: The Bodley Head.
Lu, Wei-lun. (2017). Cultural conceptualization of death in Taiwanese Budhist and Christian eulogistic idioms. In Sharifian. F. (ed). Advances in Cultural Linguistics. (49-64). Singapore: Springer Nature.
Mey, J. L. (2010). Refrence and pragmeme. Journal of Pragmatics, 42(11), 2882-2888.
Minton, S. J. (2001). Key Thinkers in Practical Philosophy: Dr.Yalom. UK: Practical Philosophy.
Nyakoe, M. G., Matu, P. M., & Ongarora, D. O. (2012). Conceptualization of ‘Death is a Journey’ and ‘Death as Rest’ in EkeGusii Euphemism. Theory and Practice in Language Studies, 2(7), 1452-1457.
Quinn, N. & Holland, D., (Eds.), (1987), Cultural Models in Language and Thought, Cambridge: Cambridge University Press.
Steiner, J. (1977). The Bear who Wanted to Stay a Bear. Illus: Jorg Muller. London: Hutchinson & Co.

  • تاریخ دریافت 06 اسفند 1401
  • تاریخ بازنگری 17 فروردین 1402
  • تاریخ پذیرش 07 اردیبهشت 1402